Wiosna otwiera nowe propozycje repertuarowe na zajęciach muzycznych. Ileż jest pięknych piosenek o topnieniu śniegu, przebudzeniu słońca, pojawieniu się pierwszych kwiatów, zmienności pogody. Jest w nich wiele radości, bo wiosną przychodzi nowe, świeże, lepsze. Wiosna tętni życiem. I podobnie żywe oraz wesołe powinno być jej muzyczne powitanie.
Autor: Katarzyna Forecka-Waśko
Doktor nauk społecznych w zakresie pedagogiki, prowadząca zajęcia na Wydziale Studiów Edukacyjnych UAM z zakresu wczesnoszkolnej metodyki wychowania muzycznego, muzykoterapii oraz terapii tańcem. Autorka piosenek i książek związanych z edukacją muzyczną dzieci.
Muzyka jest słowem, a słowo muzyką. Światy literatury i dźwięku są ze sobą związane, wzajemnie się przenikają. Melodia, rytm, dynamika, artykulacja, tempo, a także cisza wypełniona ludzkim czy muzycznym oddechem są wspólne dla tekstów muzycznych i literackich. Słowo pisane może być źródłem inspiracji dla muzycznej improwizacji, ale też odwrotnie, utwór muzyczny może stać się kanwą dla opowieści, która powstała w naszej wyobraźni pod wpływem rozbudzonych muzyką emocji. Droga łącząca te dwa światy – słowa i dźwięku wydaje się być na wyciągnięcie ręki. Czy jednak prowadzimy nią dzieci, ukazując integrację sztuk i rozwijając ich twórczą aktywność?
Prowadzenie zajęć muzycznych wymaga nieustannego poszukiwania pomysłów i inspiracji. Staram się podążać za światem dzieci, ich fantazją, bajkami, postaciami, które znają i lubią. Często sięgam też do własnych wspomnień, książek, opowiadań – zarówno tych, które jako dziecko lubiłam i których mogłam słuchać wciąż od nowa, jak i tych, które wiele mnie nauczyły. Taką książką jest właśnie opowiadanie Lucyny Krzemienieckiej O Nowym Roku i o Młynarzu Sylwestrze. Ta opowieść wyjątkowo często towarzyszy mi w życiu dorosłym, ale przełom roku, czas podsumowań, postanowień wyjątkowo sprzyja, by o niej przypomnieć lub po raz pierwszy Czytelnikom przedstawić.
„Ten utwór przypomina coś na kształt kołysanki”, powiedział kiedyś Witek w radiowej audycji Marii Wieman, słuchając utworu „Śnieżyneczka”. Cóż takiego jest w kołysance, że bez żadnego muzycznego przygotowania rozpoznajemy jej „kształt”? To forma dobrze nam znana: muzyka do zasypiania, do uspokajającego kołysania, muzyka, która równie sugestywnie przemawia do nas słowem i dźwiękiem, wiążąc je w wyjątkowy sposób.
Zbliża się wyjątkowy czas w roku, kiedy w przedszkolu rozbrzmiewają kolędy i piosenki utrzymane w zimowej poetyce, gdzie pod dostatkiem jest śniegu, a choinka roznosi w domu kojącą woń. Rozpoczynamy przygotowania artystyczne, których osnową stają się nadchodzące święta, zimowa sceneria i wyczekiwane przyjście Mikołaja (Gwiazdora, Dzieciątka – w zależności od tradycji regionalnych).
Nastała jesień. Dla przedszkolaków często jest tylko przystankiem między słonecznym latem a śnieżną zimą. Jednakże jesień pcha się do przedszkola drzwiami i oknami, wypełniając sale kasztanami, żołędziami, koralami z jarzębiny czy szeleszczącymi liśćmi. To pora roku pełna dźwięków: od szelestów, szumów, szmerów do zdecydowanych do uderzeń kropli deszczu.
Pierwsze dni i tygodnie września to okres adaptacji nowych przedszkolaków. I choć to czas łez przemieszanych z chwilami radości, przyznaję, że osobiście wyjątkową przyjemność czerpię wówczas z wprowadzania dzieci w świat muzyki. Kiedy byłam początkującym nauczycielem, większą satysfakcję czerpałam ze spotkań ze starszymi dziećmi. Dziś nie odnajduję w niczym tak wielkiej przyjemności, jak właśnie w pracy z grupą najmłodszą.
Ich wielki entuzjazm i radość z każdej aktywności, cisza, która zapada, gdy zamiast mówić, zaczynam śpiewać, zainteresowanie pianinem, instrumentami muzycznymi, rekwizytami sprawiają, że zajęcia muzyczne niosą
radość. Dziś chciałabym zaproponować kilka zabaw i sposobów pracy, które mogą ułatwić prowadzenie pierwszych muzycznych spotkań.
Umuzykalnienie jest często używanym terminem, który w literaturze muzycznej nie jest jasno definiowany. Możemy założyć, że umuzykalnienie dziecka to szereg czynności o charakterze stymulującym, które w efekcie mają wpłynąć pozytywnie na jego muzyczny rozwój. A zatem rozwijać umiejętności muzyczne, kształtować pozytywny stosunek do muzyki, tworzyć warunki, aby posiadane przez małe dziecko uzdolnienia muzyczne mogły być rozwijane.
Słuchanie muzyki to podstawowa forma aktywności muzycznej, bez której edukacja muzyczna nie może zaistnieć. Postrzeganie zjawiska akustycznego jest procesem automatycznym i przeduwagowym, jednakże dostrzeżenie treści dzieła muzycznego, jego elementów i budowy formalnej związane jest z następstwem procesów angażujących emocje słuchacza: jego uwagę, wyobraźnię, umiejętności analizy i syntezy. Podczas słuchania muzyki dziecko może zarówno skupić swoją uwagę na substancji muzycznej, starać się śledzić przebieg dzieła muzycznego, jak i – lub równocześnie – poddać się jego nastrojowi i tworzyć świat wyobrażony przywołany przez utwór muzyczny.
Rytmika jest metodą kształcenia muzycznego, jednakże jej holistyczny charakter otwiera liczne możliwości zastosowania w terapii. Nie stanowi ona samoistnie alternatywy postępowania terapeutycznego, ale uzupełnia i wzmacnia ten proces. Już na początku XX w. Emil Jaques-Dalcroze dostrzegł możliwość zastosowania rytmiki w terapii.
Deszcz w muzyce to jeden z moich ulubionych tematów. I choć najczęściej sięgam do deszczowych piosenek w listopadzie, to na moment wracam do tego zagadnienia wiosną, kiedy to pojawiają się wiosenne deszcze. W ten sposób realizuję tematykę związaną z akcentem muzycznym, wzorami rytmicznymi, dynamiką, barwą dźwięku, artykulacją, a nawet linią melodyczną. Mówiąc wprost, z deszczem można zrobić wszystko, daje on niesamowite pole dla wyobraźni.
Piątek, godzina 9:40, rok 1967. W polskich przedszkolach wzrok dzieci zwrócony jest w stronę radioodbiornika. Zaraz spiker Wiesław Machowski powie ciepłym głosem: Dzień dobry pani, dzień dobry dzieci, słuchacze zaś odpowiedzą mu radośnie: Dzień dobry! I choć tak naprawdę nie mogą nawiązać dialogu, to zacznie się zabawa – zabawa muzyczna, zabawa rytmiczna, a większość polskich sześciolatków zacznie tańczyć i śpiewać te same piosenki, wykonywać ćwiczenia muzyczno-ruchowe.