Nie ulega wątpliwości, że muzyka znacząco wzbogaca życie i osobowość dziecka. Z jednej strony człowiek w sposób naturalny potrafi reagować na muzykę, takie fenomeny jak percepcja rytmu i bodźców dźwiękowych kształtują się bowiem już w życiu prenatalnym. Z drugiej zaś strony w ciągu życia oraz poszerzania doświadczeń społecznych jednostka nabywa wrażliwości na muzykę, uczy się jej przeżywania, dostrzegania jej piękna i rozmaitych aspektów estetycznych, korzystania z dorobku rodzimej i światowej kultury muzycznej oraz twórczego udziału w życiu muzycznym danej społeczności.
Autor: Janusz Rusaczyk
Pedagog kulturoznawca, publicysta, nauczyciel w Szkole Podstawowej nr 34 w Białymstoku oraz Publicznym Gimnazjum nr 4 z Oddziałami Integracyjnymi w Białymstoku. Autor tekstów z zakresu pedagogiki, psychologii i szeroko pojętych nauk społecznych.
Pójście dziecka do przedszkola jest niewątpliwie jednym z najbardziej wrażliwych etapów w jego życiu. Zarówno nauczycielom, jak i całemu społeczeństwu zależy, aby nasze dzieci potrafiły wejść w przestrzeń przedszkola jak najmniej „bezboleśnie”, aby nie zgasić w nich naturalnej, silnej potrzeby poznania i zainteresowania rzeczywistością ulegającą sukcesywnemu poszerzeniu.
Wielu teoretyków i praktyków edukacji zajmujących się badaniem związków między zabawą a rozwijaniem sfery intelektualnej dziecka dowodzi, że zasadniczą formą wspomagania aktywności poznawczej dzieci w wieku przedszkolnym są zabawy tematyczne oraz gry i zabawy poznawcze (dydaktyczne). Oba te typy zabaw pełnią zatem określone funkcje kształcące.
W ostatnich dekadach obserwujemy nie tylko w Polsce, lecz także na całym świecie nasilenie zjawiska migracji zarobkowej. W coraz bardziej mobilnym, intensywnie globalizującym się świecie, w którym znikają kolejne granice fizyczne i symboliczne, migracje zarobkowe zdają się coraz bardziej określać życie codzienne wielu współczesnych rodzin.
Oczywiste jest, iż m.in. normy społeczne wymagają od rodzin, aby zapewniały one byt i opiekę również swoim członkom, którzy nie są w stanie w sposób samodzielny zaspokajać swoich potrzeb. Jednak wydaje się, że w przypadku rodzin posiadających dzieci niepełnosprawne w wieku przedszkolnym ograniczenie się jedynie do tej podstawowej funkcji to niewiele, aby móc dostrzec ważną jakościową różnicę między opieką w rodzinie a opieką instytucjonalną.
Edukacja ekologiczna jako główna płaszczyzna wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju jest dzisiaj stałym elementem programu realizowanego w przedszkolach. Możliwości edukacyjnego oddziaływania na dzieci w tym zakresie są w dużej mierze uzasadniane cechami rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego dziecka na etapie przedszkolnym, a szczególnie powszechnie podkreślaną ich naturalną wrażliwością poznawczą i emocjonalną ukierunkowaną na przyrodę.
Nauczyciele, wychowawcy przedszkolni i personel przedszkola to często jedyne osoby spoza środowiska rodzinnego dziecka w okresie przedszkolnym, z którymi ma ono kontakt. Niewątpliwie znajdują się oni w gronie osób, na których ciąży obowiązek ochrony dziecka. Co zrobić kiedy podejrzewamy, że naszego podopiecznego spotyka krzywda w jego własnym domu?
Nie ulega wątpliwości, że wczesne lata życia dziecka są najbardziej znaczące dla jego prawidłowego rozwoju. W tym okresie ma miejsce rozwój układu nerwowego, któremu towarzyszy wzrost wszystkich funkcji motorycznych. Przyjmuje się również, że od urodzenia do siódmego roku życia trwa najbardziej intensywny rozwój percepcji dziecka.
Do grupy niezwykle popularnych metod aktywizujących zalicza się wszystkie metody odwołujące się w swojej centralnej strukturze do zabawy jako naturalnej aktywności dziecka. Są one najczęściej obecne w środowiskach przedszkolnych, najbardziej uniwersalne i skuteczne dla wielowymiarowego rozwoju osobowości i umiejętności społecznych dziecka.
Szczególnie w wieku przedszkolnym dzieci wyrażają silną potrzebę ruchu, badania, doświadczania, odkrywania czy manipulowania obiektami dostępnymi w bezpośrednim poznaniu. Jednocześnie zdecydowanie chętniej uczestniczą w zajęciach, w których mogą brać czynny udział. Potrzeby te bez wątpienia mogą być satysfakcjonująco zaspokojone przez metody aktywizujące.
Twórczość dzieci w przedszkolu najlepiej wyraża się w ich sztuce i ma szczególne znaczenie w perspektywie odczuwanej żywej potrzeby kontaktu ze światem w zestawieniu z niewielkim doświadczeniem kulturowym i społecznym. Dziecko staje się twórcą, na co pozwala mu progresywny wzrost indywidualny i społeczny. Z drugiej strony dziecko jest również odbiorcą sztuki, która spełnia istotną funkcję wychowawczą, rozumianą jako kształtowanie twórczej postawy wobec świata.
Muzyka i bodźce dźwiękowe stanowią bez wątpienia nieodzowny element środowiska każdego małego dziecka. Z tego też względu, muzykę uznaje się za niemożliwą do pominięcia przestrzeń socjalizacji oraz oddziaływań wychowawczych ukierunkowanych na dzieci wchodzące w okres przedszkolny, uważany za szczególnie istotny dla całokształtu procesów dydaktyczno-wychowawczych.
Już młodsze dzieci przedszkolne opanowują pewną umiejętność odtwarzania prostych melodii, chociaż dopiero w późnym wieku przedszkolnym nabywają one umiejętności rozróżniania tonów oraz rozpoznawania rozmaitych głosów. Jednak wysoka wrażliwość na rytm, wyrażająca się w rytmicznym klaskaniu lub uderzaniu w takt muzyki, jest już mocno zauważalna w pierwszej fazie średniego dzieciństwa.