„Zobacz, on potrzebuje twojej pomocy” – jak nauczyć dziecko umiejętności dostrzegania potrzeb innych

Wtrosce o „dobre wychowanie” dzieci z pewnością będziemy zabiegać o to, by mogły dopasować do siebie to drugie twierdzenie. Nie jest to zadanie łatwe. Aby dzieci były empatyczne, należy nauczyć je przede wszystkim umiejętności oderwania się od własnego, przekierowania uwagi ze swojej osoby na ludzi, którzy je otaczają. Poniżej przedstawiono przykłady, jak można to osiągnąć.
Rozwijanie empatii to nauka tego, co dobre, a co złe. Wzbudzanie chęci do pomocy innym pozwala dzieciom porządkować świat i określić swoje w nim miejsce. Adekwatne i gratyfikujące społecznie zachowania pozwolą im polubić siebie.
Przykładowe działania rozwijające u dzieci empatię:

• Jak może się czuć kolega odrzucony w zabawie? Rozmawiaj z dziećmi o uczuciach. Już trzylatki potrafią z sukcesem różnicować proste emocje okazywane (nawet w niewielkim stopniu) przez innych ludzi. Najłatwiej odczytują uczucia przyjemne, takie jak radość i zadowolenie. Więcej trudności sprawia im rozpoznanie lęku, smutku czy złości. Maluchy nie zawsze potrafią słownie nazwać widziane u kolegi emocje, ale z pewnością potrafią skakać z radości, kiedy ktoś się cieszy i skacze, a ukochać i przytulić, kiedy ktoś płacze. Starsze przedszkolaki potrafią już nie tylko dostrzec emocje, ale i ocenić sytuacje, które wywołały te emocje. Potrafią dostrzec, kiedy dzieje się komuś krzywda, przeanalizować i podjąć działania. Niejednokrotnie podejmują samodzielne próby niesienia pomocy: zatroskani przybiegną do pani, zawołają kolegę na pomoc, przyniosą chusteczkę… Aby wzmacniać u dzieci ich wrażliwość na odczucia i potrzeby innych, warto byśmy nieustannie rozmawiali o uczuciach zarówno swoich, jak i innych ludzi, próbowali je nazywać. Na przykładzie różnorodnych historyjek obrazkowych warto uczyć dzieci opisu i oceny zaistniałych sytuacji, oceny postępowania bohaterów, szukania rozwiązań i podejmowania odpowiednich decyzji. Z maluszkami warto ćwiczyć współdzielenie, współodczuwanie emocji – samoistnie oraz w sytuacji wyraźnego zaproszenia z ich strony („kto się ze mną ucieszy”, „kto mi pomoże”).
• Oczekujmy od dzieci empatii. Niestety zdarza się, że umiejętność dostrzegania uczuć innych nie idzie w parze z zachowaniami empatycznymi. Choć dziecko wie, że powinno, t...