Motoryka mała

Dziecko rozwija motorykę małą podczas działania. Jej poziom nie jest uwarunkowany jedynie wrodzonymi predyspozycjami, ale zależy również od rodzaju, częstotliwości i systematyczności wykonywanych ćwiczeń.

Podstawowymi umiejętnościami rozwijanymi podczas doskonalenia motoryki małej są: kontrolowane ruchy rąk i palców, chwytanie przedmiotów jedną ręką bez pomocy, manipulowanie nimi w celu wykonania zadania, skoordynowane używanie obydwu rąk.

Każda czynność wykonana przy pomocy palców i dłoni ćwiczy i doskonali sferę rozwoju motorycznego. Dlatego dzieci, którym umożliwia się jak najwcześniej samodzielne zdobywanie doświadczeń poprzez wykonywanie codziennych czynności osiągają wyższy stopień sprawności motorycznej, stają się bardziej samodzielne, a co za tym idzie bardziej pewne siebie i ufne we własne siły. Dlatego dużą rolę w tym procesie odgrywa postawa dorosłych, którzy niejednokrotnie spieszą z pomocą dziecku, wyręczając je i pozbawiając możliwości naturalnego treningu.

Rozwój sprawności manualnej dziecka w wieku przedszkolnym

U dzieci 3- i 4-letnich najsprawniej funkcjonują duże grupy mięśniowe ramion i barków. Dzieci w tym wieku cechuje powolność ruchowa i niski poziom sprawności manualnej związany z małą sprawnością mięśni dłoni i palców. Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa powoduje iż 3 i 4-latki są mało precyzyjne w działaniu, a w ich działanie angażuje się całe ciało, wykonując wiele zbędnych ruchów niepotrzebnych do wykonania danej czynności. Trudność w panowaniu nad własnymi ruchami jest również spowodowana przewagą procesów pobudzania nad procesami hamowania.

Systematyczne usprawnianie jest możliwe dzięki dostarczaniu dziecku okazji do wielostronnego i swobodnego ruchu. Zmiana pod względem ogólnej sprawności ruchowej następuje u dzieci na przełomie  4. i 5. roku życia. W tym czasie znacząco zwiększa się potrzeba ruchu, a także wzrasta zdolność do wysiłku. Ponadto jest to okres intensywnego kostnienia wielu elementów szkieletu, między innymi tkanki nadgarstka. Dzięki temu znacznie wzrasta zręczność posługiwania się dłońmi. Poza tym znacznie wzmacnia się muskulatura mięśni dłoni i palców.

Pięciolatki opanowują wiele ruchów wymagających dużej precyzji. Znacznie poprawia się koordynacja wzrokowo-ruchowa  i orientacja w przestrzenia wiążąca się z ze wzrastającą pamięcią ruchową.

Dzieci lepiej orientują się w kierunkach, maja dobrze rozwinięte umiejętności związane z samoobsługą dzięki czemu ich ruchy stają się szybsze, bardziej pewne i precyzyjne. W końcowym okresie wieku przedszkolnego dzieci osiągają wysoki poziom zręczności, płynności i elastyczności motorycznej. O wysokim stopniu sprawności ruchów świadczy umiejętność ich przewidywania polegająca na wcześniejszym przyjęciu odpowiedniej pozycji ciała czy ustawieniu ręki do czynności mającej dopiero nastąpić.

U dzieci rozwija się dokładność wykonywania wielu skomplikowanych czynności rąk. Wykazując dużą precyzję jednocześnie potrafią wiele czynności wykonać poza kontrolą wzroku. Opanowują szereg schematów ruchowych w których płynnie łączą poszczególne czynności.

Zawsze jednak musimy pamiętać, iż każde dziecko to odrębna jednostka, która ma swój indywidualny tok rozwoju. Może się zdarzyć, ze odbiega on od ogólnie przyjętych kanonów.

Symptomy zakłóceń motoryki małej:

• opóźniony rozwój praksji;
• trudności (obniżone tempo lub precyzja) występujące podczas wykonywania czynności samoobsługowych: mycia, ubierania się, jedzenia;
• nadmierne napięcie mięśniowe, zbyt silny nacisk narzędzia pisarskiego na kartkę, rysowanie grubych linii, częste darcie kartki, gniecenie, łamanie kredek, w rysunkach przewaga linii prostych, pogrubionych, dużo rzadziej występują linie faliste;
• wykonywanie ruchów mało płynnych, gwałtownych, mało precyzyjnych nie tylko podczas rysowania, ale również  podczas wykonywania innych czynności życia codziennego;
• obniżone napięcie mięsniowe półpauza rysowane linie są cienkie, mało widoczne, nierówne, przewaga rysunków małych i drobnych, zbyt mała siła do wycinania nożyczkami, słaba chwytliwość palców, częste wypuszczanie przedmiotów  z rąk;
• zaburzona koordynacja obu rąk, ręce nie współdziałają, preferowanie posługiwania się jedną ręką, druga wręcz przeszkadza;
• trudności w nabywaniu automatyzmów ruchowych, zwolnione nabywanie wprawy w czynnościach ruchowych;
• obniżone tempo wykonywania czynności manualnych;
• niski poziom sprawności grafomotorycznej. Obserwując zaburzenia motoryki małej, należy wziąć pod uwagę następujące aspekty:
• Ogólny obraz dziecka – jego sposób poruszania się, napięcie mięśniowe, postawa, preferowane  pozycje w jakich przebywa podczas zabawy.
• Wzorce postawy i ruchu – kontrola  głowy, ułożenie i kontrola barków i tułowia, występowanie symetrii i asymetrii, przykurczy i deformacji, współruchów.
• Funkcjonowanie kończyn górnych – wyprost łokci, podpory, sięganie po przedmioty (trącanie zabawek), rodzaj chwytu i...