Prawa dziecka w podstawie programowej wychowania przedszkolnego

Zuwagi na prawa dziecka zawarte w samej Konstytucji, jak i ratyfikowanej Konwencji o prawach dziecka, polski system oświaty implementuje zapisy owych dokumentów przez stosowną konstrukcję zadań np. szkoły, przedszkola, których realizacja w całości respektuje te prawa. Warto zatem popatrzeć na zapisy podstawy programowej jako dokumentu normatywnego, który sprzyja ochronie praw dziecka. Bardzo często prawa dziecka występują jako temat, zagadnienie w dyskursie osób dorosłych. Rozmowy na temat ich istnienia i konieczności ochrony praw dziecka pojawiają się w mediach, debatach publicznych czy w sytuacjach zmiany personalnej na stanowisku samego Rzecznika Praw Dziecka. Konwencja o prawach dziecka przedstawia jednak w sposób jednoznaczny, iż państwa strony, które ratyfikowały dokument, podejmują konkretne „działania praktyczne mające na celu poszanowanie praw dziecka1. Szkoły, przedszkola jako instytucje wspierające rozwój dzieci i młodzieży stają się zatem miejscem praktycznego wdrażania praw dziecka poprzez realizację stosownych zadań, w tym wynikających z przyjętego rozporządzenia o podstawie programowej. 

Prawa dziecka w zadaniach przedszkola 

Przedszkole zobowiązane jest współdziałać z rodzicami, różnymi środowiskami, organizacjami i instytucjami, uznanymi przez rodziców za źródło istotnych wartości, na rzecz tworzenia warunków umożliwiających rozwój tożsamości dziecka2. Zadanie to jest zatem adekwatne do art. 8 
ww. Konwencji, który obliguje państwa-strony do podejmowania działań mających na celu poszanowanie prawa dziecka do zachowania jego tożsamości, w tym obywatelstwa, nazwiska, stosunków rodzinnych itd. Artykuł pozostaje również w korelacji z kolejnym zadaniem przedszkola, które uszczegóławia w sposób praktyczny istotę tego prawa oraz daje możliwość dziecku na jego doświadczenie. Zadaniem przedszkola jest kreowanie, wspólnie z wymienionymi podmiotami, sytuacji prowadzących do poznania przez dziecko wartości i norm społecznych, których źródłem jest rodzina, grupa w przedszkolu, inne osoby dorosłe, w tym osoby starsze, a także rozwijania zachowań wynikających z wartości możliwych do zrozumienia na tym etapie rozwoju.  Zadanie to w sposób pełny wskazuje na konieczność planowania pracy i realizacji programu wychowania przedszkolnego, który pomoże dziecku w rozwoju własnej tożsamości.

Konwencja zwraca uwagę na prawo dziecka do wolności, godności, szacunku, nietykalności osobistej i rozwoju. Wymienione prawa to wartości, na których zbudowane zostały kolejne zadania w podstawie programowej:

• tworzenie warunków umożliwiających dzieciom swobodny rozwój, zabawę i odpoczynek w poczuciu bezpieczeństwa – rozwój, godność, wolność, szacunek,
• zapewnienie prawidłowej organizacji warunków sprzyjających nabywaniu przez dzieci doświadczeń, które umożliwią im ciągłość procesów adaptacji oraz pomoc dzieciom rozwijającym się w sposób nieharmonijny, wolniejszy lub przyspieszony – rozwój, wolność, godność, szacunek,
• wspieranie wielokierunkowej aktywności dziecka poprzez organizację warunków sprzyjających nabywaniu doświadczeń w fizycznym, emocjonalnym, społecznym i poznawczym obszarze jego rozwoju – prawo do naturalnego rozwoju.

Nauka w Konwencji i podstawie programowej

Prawo do nauki i rozwoju Konwencja opisuje w sposób uszczegółowiony. W art. 29 czytamy, że państwa-strony, które ratyfikowały Konwencję, są zgodne, że nauka dziecka będzie ukierunkowana na: 

• Rozwijanie w jak najpełniejszym zakresie osobowości, talentów oraz zdolności umysłowych i fizycznych dziecka. Pełny rozwój osobowości, całościowy, holistyczny zapewnia w podstawie programowej wychowania przedszkolnego sam cel ogólny: Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Wsparcie to realizowane jest przez proces opieki, wychowania i nauczania – uczenia się, co umożliwia dziecku odkrywanie własnych możliwości, sensu działania oraz gromadzenie doświadczeń na drodze prowadzącej do prawdy, dobra i piękn...