Jak je, tak mówi – o znaczeniu czynności pokarmowych dla rozwoju mowy

Świadomość związku, jaki łączy czynności pokarmowe z mową, niesie szereg praktycznych konsekwencji. Na rozwój mowy i artykulacji można popatrzeć w szerokim kontekście. Wspieranie rozwoju językowego może odbywać się poprzez stymulowanie funkcji i sprawności ściśle z nim związanych. Kształtowanie fundamentalnych umiejętności (takich jak chociażby prawidłowe żucie, gryzienie, połykanie) będzie miało wartość profilaktyczną, a nierzadko także terapeutyczną w przypadku już występujących u dziecka nieprawidłowości artykulacyjnych.

W przedszkolach coraz częściej można spotkać dzieci, które wykazują różnego rodzaju problemy z jedzeniem. Nie potrafią gryźć i żuć, unikają wielu produktów, odmawiają próbowania nowych pokarmów, a repertuar produktów, jakie spożywają, jest bardzo ograniczony. Wybiórczość pokarmowa to określenie, które coraz częściej pojawia się i w przedszkolach, i w gabinetach terapeutycznych. Wszelkiego rodzaju trudności z jedzeniem mogą przełożyć się na problemy z mową, dlatego interwencja w takich sytuacjach jest niezbędna. Warto jednak pamiętać, że problemy z jedzeniem mogą mieć bardzo różny obraz i przyczynę. Jedne mogą mieć podłoże emocjonalne (lęk przed jedzeniem), a inne wynikać np. z obniżonej sprawności motorycznej narządów mowy itd. Każdy przypadek wymaga zatem oddzielnej analizy i adekwatnego postępowania, a także dużej uważności i delikatności ze strony opiekunów. 

Jaki jest związek między czynnościami pokarmowymi a mową?

Odgryzanie, żucie, połykanie, ssanie, ściąganie pokarmu z łyżeczki czy picie z kubka to czynności angażujące wiele struktur kompleksu ustno-twarzowego, które jednocześnie biorą udział w procesie tworzenia dźwięków mowy1. Jedzenie staje się swoistym treningiem dla narządów artykulacyjnych (warg, policzków, języka, podniebienia miękkiego). Przykładowo, zaangażowanie mięśnia okrężnego warg podczas picia oraz jedzenia z łyżeczki jest niezwykle istotne dla późniejszej realizacji głosek wargowych [m], [b], [p] czy wargowo-zębowych [f], [w].

Opracowywanie kęsa pokarmowego wymaga z kolei wykonywania przez język szeregu ruchów w obrębie jamy ustnej. Trening pionizacji języka, jaki zachodzi podczas jedzenia, przełoży się na prawidłową wymowę wielu głosek, zwłaszcza zaś tych, które wymagają unoszenia języka w kierunku podniebienia: [sz], [cz], [ż], [dż], [l], [r]. Gryzienie...