„Owady i inni znajomi z przedszkolnego ogrodu” – projekt badawczy
Odkrywamy świat przyrody – zajęcia realizowane metodą projektów

Wiosna i jej zmienność pogodowa – przeplatające się dni słoneczne z deszczowymi – sprzyjają pojawianiu się owadów fruwających, żyjących na krzewach, w trawie i pod korą drzew, a także dżdżownic bytujących w glebie. Pojawiające się na drzewach i krzewach pąki, rosnąca trawa i pierwsze wiosenne kwiaty zapraszają do eksploracji świata przyrody dostępnego w najbliższym otoczeniu dzieci. Rozgrzane wiosennymi promieniami słońca ściany domów są miejscem chętnie odwiedzanym przez owady, zwłaszcza przez muchy, natomiast na bezlistnych jeszcze gałęziach drzew i krzewów możemy zaobserwować pełzające biedronki. W słoneczne wiosenne dni pojawiają się także pierwsze motyle: modraszek wieszczek oraz cytrynek. W oczekiwaniu na bioróżnorodność i piękno kwitnących łąk i ogrodów zapoznajmy dzieci z mieszkańcami tychże środowisk. Spójrzmy na ogród przedszkolny z perspektywy jego mieszkańców. Poznajmy umiejętności owadów oraz ich znaczenie i rolę w środowisku przyrodniczym, aby móc zgodnie dzielić wspólną przestrzeń ogrodu. 

Etap I – rozpoczęcie projektu

• Wybór tematu – „Owady i inni znajomi z przedszkolnego ogrodu” – w słoneczny wiosenny dzień, podczas pobytu w ogrodzie, dzieci dostrzegły fruwającego motyla oraz biedronki i inne małe owady. Dzieci dzieliły się swoimi spostrzeżeniami, niektóre jednak z obawą i dystansem przyglądały się wskazanym przez kolegów owadom. Po powrocie do sali podjęliśmy rozmowę na temat poczynionych przez dzieci obserwacji. Tak powstał pomysł na poznanie mieszkańców naszego ogrodu: jak się nazywają, gdzie mieszkają, czym się żywią i jaką pełnią rolę w środowisku przyrodniczym? Ponieważ na świecie żyje bardzo wiele gatunków owadów, dzieci ustaliły zgodnie, że chcemy poznać owady i inne zwierzęta żyjące najbliżej nas – w ogrodzie. Przystąpiliśmy do wykonania wizytówek zapraszających rodziców do udziału w projekcie. Wizytówki przybrały ciekawe kształty: były wśród nich motyle, biedronki, pająki, a nawet dżdżownice. Dzieci samodzielnie projektowały szatę graficzną swojej wizytówki. Oprócz wizytówek wręczonych przez dzieci rodzice zostali oficjalnie poinformowani przez nauczycielkę o rozpoczęciu projektu.
• Rozbudzanie ciekawości poznawczej dzieci – zaczęliśmy od pierwszego zadania projektowego, tzn. przyniesienia ilustracji oraz książek, z których możemy czerpać informacje o interesujących nas owadach. Podczas pobytu w ogrodzie wykonane zostały zdjęcia zaobserwowanych owadów, pająków, dżdżownic, o których wspólnie poszukiwaliśmy informacji w książkach. Dzieci poproszone zostały o przypomnienie sobie wspólnie z rodzicami historii związanych z owadami i opowiedzenie ich wszystkim w grupie.
• Wędrówka tematyczna – opowiadanie swoich wspomnień związanych z owadami i innymi mieszkańcami ogrodów:

–    Bardzo lubię patrzeć na motyle, w moim ogrodzie jest ich dużo i już wiele razy motyl usiadł mi na ręce, a nawet na głowie, ale ja się wcale nie boję.
–    A ja się nie boję małych pajączków, ale dużych to się boję.
–    Mój dziadek, jak kopał w ogrodzie, to wykopał dżdżownicę i ją wziął, i zakopał w innym miejscu, bo one są w ogrodzie potrzebne.
–    Ja widziałem w parku dużo takich robaczków czerwonych i trochę czarnych, w przedszkolu w ogrodzie też je widziałem, ale nie wiem, jak one się nazywają.
–    Dużo jest biedronek w ogrodzie, niektóre są czerwone i mają czarne kropki, ale też są takie trochę pomarańczowe. 
–    Po deszczu to jest dużo dżdżownic i są na chodniku, i wychodzą z ziemi.
–    Taki brązowy robak chodził tam po drzewie w ogrodzie, zrobimy mu zdjęcie, jak go zobaczę, to pani pokażę, i się dowiemy, co to za owad.
    Do zilustrowania swoich opowiadań dzieci użyły kredek woskowych, pastelowych oraz pasteli olejnych – według własnego wyboru. Wykonane prace umieszczone zostały na wystawie w sali. 

• Tworzenie siatki wiedzy „Co już wiemy?” – w miejscu wybranym na kącik projektowy umieściliśmy tablicę, na której swoje miejsce znalazły ilustracje, zdjęcia i rysunki dzieci.
  Odnotowaliśmy również wypowiedzi naszych przedszkolaków:

–    Są owady, które fruwają, i to są biedronki. 
–    Jeszcze inne owady fruwają – pszczoły i komary.
–    Są też pająki, ale ja nie wiem, czy to owady.
–    Mogą też być dżdżownice, ale one są dziwne.
–    Są też robaczki, które mogą żyć na drzewie albo w trawie.
–    Biedronki mają różne kolory.
–    Motyle też mają różne kolory.
–    Wszystkie owady są potrzebne w ogrodzie, bo mają swoje zadania do wykonania.
–    Pszczoły zbierają z kwiatów nektar.
    Wypowiedzi dzieci zostały zanotowane i umieszczone na siatce wiedzy w sąsiedztwie wystawy prac plastycznych pod nazwą „Owady”. 

• Tworzenie siatki pytań „Czego chcemy się dowiedzieć?”
  Na poniższe pytania będziemy poszukiwali odpowiedzi w trakcie realizowania projektu:

–    Czym owady się odżywiają?
–    Jak nazywają się owady i inne zwierzątka zaobserwowane w naszym ogrodzie?
–    Jak zbudowane są owady?
–    Gdzie żyją owady i co robią zimą?
–    Jakie zadanie wykonują owady w ogrodzie?
–    Ile gatunków owadów jest na świecie?
–    Jak możemy pomagać owadom?
–    Czy w przedszkolnym ogrodzie żyją tylko owady?

• Kącik projektowy
  Jest to kluczowe miejsce projektu, do którego dzieci mogą zawsze podejść i umieścić w nim przyniesione materiały, z których będziemy korzystać podczas działań projektowych. Dzieci chętnie sięgają po książki i przeglądają ilustracje. Często kącik projektowy okazuje się być idealnym miejscem na umieszczenie w nim maskotki tematycznie związanej z projektem. I tak w naszym kąciku znaleźli się pluszowa biedronka i pająk. Pamiętamy o czytelnym wyglądzie kącika, w tym celu grupujemy poszczególne jego elementy: książki, maskotki, kolorowanki, ilustracje, wizytówki informacyjne. Ułatwi to dzieciom umieszczenie przyniesionych pomocy w odpowiednim miejscu, zachęci do korzystania z eksponatów projektowych, a przede wszystkim rozbudzać będzie ciekawość poznawczą dzieci i zachęcać do aktywnego udziału w projekcie. Sprawdzonym rozwiązaniem jest umieszczanie w kąciku „wizytówek” informujących o zbliżających się wydarzeniach. Dzieci, wychodząc do domu, biorą wizytówkę dla rodziców, a często także dla babci lub dziadka, którzy mogą być potencjalnymi ekspertami w naszym projekcie. 

Etap II – realizacja projektu

• Wspólne tworzenie siatki tematycznej – w siatce tematycznej umieszczamy zapisane informacje posiadane już przez dzieci, dołączamy do niej systematycznie zdobywane wiadomości. Możemy tu zapisać także nowe pojawiające się pytania. Zamieszczamy tu również przykłady ćwiczeń i zadań badawczych do wykonania w domu oraz w przedszkolu.
• Nasi eksperci – poszukując odpowiedzi na postawione pytania, korzystamy z literatury, a także pomocy specjalistów – ekspertów. W dziedzinie owadów możliwości zaproszenia ekspertów jest wiele. Mogą to być osoby, które posiadają ogródek działkowy i zdobyły wiedzę w trakcie wieloletniej pracy na działce. My zaprosiliśmy babcię i dziadka dwojga z naszych przedszkolaków, udaliśmy się do sklepu zoologicznego, którego właściciel wyraził chęć odwiedzenia nas w przedszkolu i udzielenia odpowiedzi na pytania dotyczące owadów. Zaplanowaliśmy wycieczkę do parku przyrodniczego oraz spotkanie z pszczelarzem. 
• Wyprawa w teren – zaplanowaliśmy wyjście do sklepu zoologicznego oraz wyprawy badawcze do ogrodu i sąsiadującego z przedszkolem parku. Zaopatrzeni w lupy i inne akcesoria, będziemy dokonywać obserwacji i dokumentować w formie zdjęć nasze działania. 

O terminie oraz godzinie wyjazdu na wycieczkę poinformujmy odpowiednio wcześniej rodziców. 
Owady – garść wiadomości ogólnych:

• To najliczniejsza grupa organizmów żyjąca na naszej planecie.
• Znanych jest ponad milion gatunków owadów, choć naukowcy twierdzą, że może być ich znacznie więcej.
• Cechą wspólną owadów jest posiadanie sześciu odnóży, dzieli je natomiast ogromna różnorodność kształtów oraz kolorów.
• Owady wcześniej niż ptaki nabyły umiejętność latania.
• Wśród owadów znajdziemy takie, które potrafią fruwać, skakać czy też biegać.
• Owady są „ochroniarzami” naszych ogrodów.

Odpowiedzi na wybrane pytania i zadania badawcze:

• Czym odżywiają się owady i inni mieszkańcy ogrodu? Biedronki siedmiokropkowe odżywiają się głównie mszycami, jest to bardzo pożyteczne dla człowieka, ponieważ mszyce niszczą rośliny ogrodowe i mogą także przenosić choroby roślin. Pierwszym pokarmem motyli jest nektar kwitnących krokusów lub wczesnych odmian prymulek, a także soki wyciekające z drzew. Kowal bezskrzydły lubi zjadać opadłe owoce, resztki organiczne i wysysać soki z roślin. Pszczoły żywią się nektarem pozyskiwanym z kwiatów drzew; doskonałym miejscem, w którym mogą pożywić się pszczoły, są łąki kwietne, na których rośnie wiele gatunków kwiatów. Dżdżownica zjada przegniłe części roślin, wciągając je pod ziemię, zjada także glebę, w której znajdują się związki mineralne.
• Jak nazywają się zaobserwowani mieszkańcy naszego ogrodu?
  Podczas wypraw do ogrodu zaobserwowaliśmy w nim: biedronki siedmiokropki, motyle cytrynki, kowale bezskrzydłe, dżdżownice, pająki i pszczoły. 
• Jakie zadania wykonują owady i inni mieszkańcy ogrodów?
  Biedronki to najbardziej znane owady pomagające w walce ze szkodnikami niszczącymi rośliny. Biedronki zjadają mszyce, zarówno ich larwy, jak i osobniki dorosłe. Pszczoły zapylają kwiaty, co sprzyja obfitemu kwitnieniu i owocowaniu w naszych sadach. Dżdżownice spulchniają ziemię, mieszają ją i dlatego są cenione przez ogrodników i rolników. Kowal bezskrzydły pomaga rozłożyć w ogrodzie szczątki organiczne.

Przykłady ćwiczeń badawczych:

• Jak poruszają się: biedronka, kowal bezskrzydły i dżdżownica?

–    Dzieci dokonywały obserwacji w ogrodzie, zwracały uwagę na zachowanie ostrożności, aby obserwowane zwierzątka miały swobodę wykonywania ruchów, a tym samym dzieci mogły osiągnąć cel badawczy. 
–    Na wcześniej przygotowanych kartkach A4 dzieci narysowały, a następnie wycięły duży owal lub koło. Tak przygotowaną kartkę kładły na trawnik w ogrodzie i przez wyciętą przestrzeń obserwowały z użyciem lup, co dzieje się w ich wybranym fragmencie trawy. 

Szkic z natury

Realizując projekt o mieszkańcach przedszkolnego ogrodu, zaopatrzyliśmy się w tekturowe podkładki z przymocowanymi taśmą kartkami papieru oraz ołówkami i w dowolnie wybranym przez siebie miejscu dzieci wykonywały szkic z natury owada lub innego mieszkańca ogrodu.

Ważne: Na bieżąco aktualizujemy siatkę tematyczną i umieszczamy na tablicy wszystkie prace dzieci, ich wypowiedzi, zdjęcia z wyjść i wypraw. Wszystkie prace personalizujemy. Dziękujemy za zaangażowanie w realizację projektu.

Wizyty ekspertów

1. W ramach wzbogacenia naszych wiadomości i uzyskania odpowiedzi na pytania dotyczące projektu odwiedzili nas zaproszeni eksperci: babcia Hani i dziadek Tomka. Opowiadali o swoich ogródkach działkowych, przynieśli zdjęcia i album fotograficzny roś...