Bajki terapeutyczne – czym są?
Bajki terapeutyczne to specjalnie skonstruowane opowieści, które w przeciwieństwie do tradycyjnych bajek, mają określony cel terapeutyczny. Ich głównym zadaniem jest pomoc dziecku w zrozumieniu i przepracowaniu trudnych emocji oraz sytuacji. Struktura tych opowieści jest przemyślana i celowa, zawiera elementy, które pozwalają dziecku identyfikować się z bohaterem, rozpoznawać podobne problemy i emocje, a następnie obserwować konstruktywne sposoby radzenia sobie z nimi.
POLECAMY
Bajki terapeutyczne mają na celu:
- Nauczyć jasnego nazywania i wyjaśniać emocje w zrozumiały sposób.
- Kompensować potrzeby dziecka w trudnych sytuacjach.
- Zapewnić wsparcie emocjonalnego i redukcja stresu.
- Budować nadzieję oraz pozytywnych uczuć.
- Pokazać, że inni też przeżywają podobne emocje i trudności.
- Zachęcić do zmiany perspektywy i spojrzenia na problem inaczej.
- Dać propozycje skutecznych sposobów radzenia sobie z lękiem i trudnościami.
- Pomagają w zrozumieniu i zmianie postaw/sposobów reagowania
- Wzmacniać poczucia własnej wartości i pozytywnego obrazu świata.
Bajki o emocjach dla dzieci – czym różnią się od tradycyjnych bajek?
Choć zarówno tradycyjne, jak i terapeutyczne bajki mogą zawierać elementy fantastyczne i morał, to bajki terapeutyczne wyróżniają się kilkoma istotnymi cechami:
- Celowy przekaz terapeutyczny – są tworzone z myślą o konkretnym problemie emocjonalnym
- Bohater podobny do dziecka – główna postać ma podobne cechy, wiek i problemy co odbiorca
- Realistyczne przedstawienie emocji – uczucia są nazwane i opisane w sposób zrozumiały dla dziecka
- Konstruktywne rozwiązania – historia pokazuje skuteczne strategie radzenia sobie z trudnościami
- Pozytywne zakończenie – daje dziecku nadzieję i poczucie, że jego problem również może zostać rozwiązany
Wykorzystując bajki o emocjach dla dzieci w przedszkolu, tworzymy bezpieczną przestrzeń, w której maluchy mogą przyglądać się trudnym uczuciom z dystansu, bez bezpośredniego konfrontowania się z własnymi problemami.
Bajki terapeutyczne dla dzieci – rodzaje i ich zastosowanie
W pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym można wykorzystać różne rodzaje bajek terapeutycznych, w zależności od celu, jaki chce się osiągnąć. Każdy z nich ma swoją specyfikę i znajduje zastosowanie w określonych sytuacjach.
Bajki psychoedukacyjne
Ten rodzaj opowieści pomaga dzieciom zrozumieć i przygotować się na trudne sytuacje. Bajki o emocjach dla najmłodszych z tej kategorii koncentrują się na:
- przygotowaniu do nowych doświadczeń (np. pierwszy dzień w przedszkolu),
- wyjaśnianiu zmian i przejść życiowych (np. przeprowadzka, narodziny rodzeństwa),
- rozwijaniu strategii radzenia sobie z przyszłymi wyzwaniami.
Przykład: Historia o małym króliczku, który boi się pierwszego dnia w przedszkolu, ale odkrywa tam nowych przyjaciół i ciekawe zabawy.
Bajki psychoterapeutyczne
Te opowieści pomagają dzieciom przepracować istniejące już problemy emocjonalne. Bajki terapeutyczne dla dzieci z tej grupy skupiają się na:
- aktualnych doświadczeniach emocjonalnych dziecka,
- przepracowywaniu traumy, lęku czy żałoby,
- nadawaniu znaczenia trudnym przeżyciom.
Przykład: Opowieść o misiu, który czuje się smutny po przeprowadzce i tęskni za starym domem, ale stopniowo odkrywa piękno nowego miejsca i odzyskuje radość.
Bajki relaksacyjne
Ten typ opowieści służy redukcji stresu i regulacji emocjonalnej. Bajki o emocjach dla dzieci z tej kategorii koncentrują się na:
- technikach uspokajających i mindfulness,
- zarządzaniu lękiem,
- rozwiązywaniu problemów z zasypianiem.
Przykład: Historia o motylku, który uczy się oddychać głęboko i spokojnie, gdy czuje się zdenerwowany, co pomaga mu latać wyżej i piękniej.
Bajki o emocjach – jak wykorzystać w przedszkolu?
Implementacja bajek terapeutycznych w codziennej pracy przedszkola wymaga przemyślanego podejścia. Oto praktyczne wskazówki, jak efektywnie wykorzystać bajki o emocjach dla przedszkolaków w pracy z grupą.
Struktura zajęć z wykorzystaniem bajek terapeutycznych
Polscy pedagodzy zalecają 45-minutowy format zajęć, który obejmuje:
- Wprowadzenie (5-7 minut)
- Stworzenie odpowiedniej atmosfery
- Krótkie ćwiczenie oddechowe lub relaksacyjne
- Wprowadzenie tematu zajęć
- Czytanie bajki (10-15 minut)
- Ekspresyjne czytanie z modulacją głosu
- Pokazywanie ilustracji
- Obserwowanie reakcji dzieci
- Rozmowa o bajce (10 minut)
- Pytania otwarte o emocje bohaterów
- Odniesienie do doświadczeń dzieci
- Nazywanie emocji
- Aktywność związana z bajką (15 minut)
- Rysowanie emocji lub scen z bajki
- Odgrywanie scenek
- Ćwiczenia ruchowe nawiązujące do treści
- Podsumowanie (5 minut)
- Przypomnienie głównego przesłania
- Pozytywne wzmocnienie
Bajki terapeutyczne to nie tylko opowieści, to narzędzie wspierające rozwój emocjonalny dziecka. Aby ich przekaz był skuteczny, warto zadbać o odpowiedni sposób czytania, dlatego:
- Dostosuj tempo czytania do wieku i możliwości koncentracji dzieci.
- Używaj ekspresyjnej mimiki i gestów, aby wzmocnić przekaz.
- Moduluj głos, nadając postaciom charakterystyczne brzmienie.
- Zatrzymuj się w kluczowych momentach, aby dzieci mogły przetworzyć emocje.
- Obserwuj reakcje dzieci i reaguj na nie, dostosowując sposób czytania.
Bajki o emocjach dla najmłodszych – zrób to sam/a!
Jako nauczyciel przedszkola możesz tworzyć własne bajki terapeutyczne dostosowane do konkretnych potrzeb twojej grupy. Oto podstawowe zasady:
- Zidentyfikuj problem lub emocję, którą chcesz przepracować
- Stwórz bohatera podobnego do dzieci z twojej grupy
- Opisz problem w sposób zrozumiały i bezpośredni
- Pokaż emocje bohatera i nazwij je
- Przedstaw konstruktywne rozwiązanie problemu
- Zakończ pozytywnie, dając nadzieję i poczucie sprawczości
Przykład: Jeśli w grupie pojawia się problem z dzieleniem się zabawkami, możesz stworzyć bajkę o chłopczyku, który nie chciał się dzielić swoimi klockami, ale odkrył, że wspólna zabawa przynosi więcej radości.
Bajki o emocjach dla przedszkolaków – efekty stosowania w praktyce przedszkolnej
Regularne wykorzystywanie bajek o emocjach dla przedszkolaków przynosi wymierne korzyści, które można zaobserwować w codziennym funkcjonowaniu dzieci w grupie.
Badania i doświadczenia praktyków wskazują na następujące efekty:
- Zwiększenie słownictwa emocjonalnego – dzieci zaczynają nazywać swoje uczucia
- Poprawa regulacji emocjonalnej – mniej wybuchów złości, lepsze radzenie sobie z frustracją
- Wzrost empatii – większe zrozumienie uczuć innych dzieci
- Rozwój umiejętności rozwiązywania problemów – stosowanie strategii poznanych w bajkach
- Zmniejszenie lęków – oswojenie się z trudnymi sytuacjami
- Poprawa relacji w grupie – mniej konfliktów, więcej współpracy
Przykłady z praktyki
Przypadek 1: Czteroletnia Zosia bała się zostawać w przedszkolu. Po regularnym czytaniu bajek o separacji i pierwszych dniach w przedszkolu, dziewczynka zaczęła używać strategii z opowieści (przytulanie misia, myślenie o mamie, która po nią przyjdzie) i jej lęk znacząco się zmniejszył.
Przypadek 2: W grupie pięciolatków występowały częste konflikty o zabawki. Wprowadzenie cyklu bajek o dzieleniu się i współpracy, połączone z rozmowami i zabawami tematycznymi, doprowadziło do zauważalnej poprawy atmosfery w grupie.
Podsumowanie
Bajki terapeutyczne dla dzieci stanowią niezastąpione narzędzie w pracy nauczyciela przedszkola. Łącząc walory edukacyjne z terapeutycznymi, pomagają dzieciom zrozumieć i nazwać swoje emocje, a także uczą konstruktywnych sposobów radzenia sobie z nimi.
Regularne wykorzystywanie bajek o emocjach dla dzieci w codziennej pracy z grupą przynosi wymierne korzyści, od zwiększenia słownictwa emocjonalnego, przez poprawę regulacji uczuć, aż po rozwój empatii i umiejętności społecznych. Co więcej, bajki terapeutyczne tworzą bezpieczną przestrzeń do rozmowy o trudnych tematach, budując jednocześnie więzi.
Źródła:
- https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/przedszkolne-klopoty-czyli-jak-bajka-moze-pomoc-w-przedszkolnej-codziennosci
- https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/normy-spoleczne-w-przedszkolu-zajecia-treningu-umiejetnosci-spolecznych-z-bajka-terapeutyczna
- https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/calodzienne-zajecia-z-bajka-terapeutyczna
- https://www.malecharaktery.pl/artykul/co-to-jest-bajka-psychoterapeutyczna-i-jakie-jest-jej-przeznaczenie
- https://www.mindfulkids.pl/artykul/jak-bajki-terapeutyczne-moga-pomoc-twojemu-dziecku
- https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/bajkoterapia-jako-metoda-pracy-z-dziecmi-w-wieku-przedszkolnym
