Znaczenie uwagi w rozwoju poznawczym

Czym jest uwaga?

Uwaga to proces umożliwiający skierowanie świadomości na określone przedmioty lub zjawiska. Jest odpowiedzialna za selekcjonowanie informacji. 

Sygnały docierające do nas każdego dnia, w każdej niemal sekundzie atakują nasze zmysły. Nie każdy bodziec jednak jest przez nas odbierany świadomie. Za to zjawisko jest odpowiedzialna uwaga, która niczym filtr przepuszcza do umysłu rzeczy istotne, odrzucając jednocześnie te, które nie mają dla nas znaczenia. Nie ogranicza ona w danej chwili funkcjonowania naszych zmysłów – przecież nie tracimy nagle wzroku, słuchu, nie przestajemy czuć rozchodzących się w otoczeniu zapachów. Uwaga w pewien sposób je wycisza, sprawia, że docierają one do nas wyciszone, a nasz umysł w danym momencie nie przetwarza ich w sposób świadomy i celowy. 

Uwaga pełni zatem w naszym umyśle 3 funkcje: 

• selekcjonuje dochodzące do nas bodźce,
• wskazuje, jakich informacji szukamy – nadaje kierunek procesom poznawczym,
• określa, ile energii i zaangażowania możemy włożyć w wykonanie jakiegoś zadania, czyli określa możliwości i zdolności naszych procesów poznawczych w tym konkretnym momencie.

Uwaga jest związana nierozerwalnie z procesami percepcji, często w różnych sytuacjach traktowana jest tak, jakby była procesem percepcyjnym. 

Jeśli dziecko skieruje swoją uwagę na poruszające się na ulicy auta, kolorowe obrazki w książeczce lub głośne dźwięki płynące z otoczenia, wówczas mamy do czynienia z uwagą mimowolną. 

Uwaga mimowolna (ang. bottom-up attention) jest wyzwalana przez nagłą zmianę w otoczeniu. Dźwięk lub obraz, który zostaje przez nas przetworzony, powoduje automatyczne skierowanie naszej uwagi w jego stronę (Posner, 1980). Co ciekawe, zniknięcie bodźca również może skutkować skupieniem wybranego narządu zmysłu na wybranym obiekcie, jednak jest ono mniej skuteczne niż jego pojawienie się (Miller, 1989).

Z czasem, wraz z rozwojem dziecka zaczyna kształtować się inny rodzaj uwagi – celowej i w pełni świadomej. Nazywamy ją uwagą dowolną. Polega...