Woda w przyrodzie – scenariusz projektu

Woda – to ona właśnie odgrywa główną rolę w naszym projekcie badawczym w tym miesiącu. Wszechobecność wody i jej ogólna dostępność są dla nas faktem tak oczywistym, że istotne jest podkreślenie znaczenia wody w naszej codzienności i uświadomienie sobie, jak bardzo racjonalnie powinniśmy z niej korzystać. Zachęcając dzieci do zabaw, badań i szeroko pojętej aktywności poznawczej, rozbudzajmy w naszych wychowankach troskę o planetę poprzez poszanowanie wody, tej niezbędnej do życia substancji.

Scenariusz projektu „Woda w przyrodzie” (propozycja)

Etap I – rozpoczęcie projektu

• „Woda w przyrodzie” – w słoneczny dzień, ciesząc się urokami zimy podczas pobytu w ogrodzie, dzieci zauważyły, że z gałęzi drzew kapie woda. Jest przecież zimno, ziemia jest zamarznięta i w dużej części ogrodu pokryta śniegiem. Spostrzeżenia dzieci rozbudziły ich ciekawość skierowaną na temat „woda”. 
• Dzieci poproszone zostały o przyniesienie następnego dnia dowolnych materiałów związanych z wodą. Po obejrzeniu i omówieniu zdjęć, ilustracji oraz książki poruszającej temat znaczenia wody w naszym życiu, dzieci stwierdziły, że woda jest tak bardzo interesującą substancją, że chciałyby dowiedzieć się o niej jak najwięcej. Ponieważ woda niezbędna jest do życia ludziom, zwierzętom oraz roślinom, nasz temat badawczy otrzymał nazwę „Woda w przyrodzie”.
• Zgodnie z zasadami postępowania w sytuacji rozpoczęcia projektu, poinformowaliśmy o tym fakcie rodziców, zapraszając wszystkich do udziału i wspieraniu naszych działań badawczo-poznawczych. 
• Wędrówka tematyczna – dzieci zainspirowane stale przynoszonymi materiałami na temat „Woda w przyrodzie” bardzo chętnie wypowiadają się na temat swoich wspomnień i doświadczeń związanych z wodą:
  –    „Ja byłem z rodzicami nad morzem w Chorwacji, a tata mówił mi, że ta woda jest bardzo słona i dlatego łatwo się w niej pływa”.
  –    „Moja babcia ma dom nad rzeczką, taką małą, bo woda jest tylko za kolana i jest bardzo zimna, bo to jest w górach, ale ta woda nie jest słona”.
  –    „W jeziorach też woda nie jest słona, tylko w morzu taka jest i w oceanie”.
  –    „O wodę trzeba dbać i nie wolno jej zanieczyszczać, bo woda jest każdemu potrzebna”.
  –    „A na świecie żyją ludzie, którzy mają cały czas za mało wody i dowożą im wodę w specjalnych beczkach, widziałem w programie telewizyjnym”.
  –    „Najgorzej jest, jak fabryki wypuszczają takie brudne ścieki do rzeki, ryby nie mogą w niej żyć i rośliny też, widziałem taki program”. 

Zaproszenie dzieci do wykonania pracy plastycznej farbami akwarelowymi na temat „Woda”.

• Tworzenie siatki wiedzy – „Co już wiemy?” – wszystkie posiadane przez dzieci wiadomości na temat wody zapisywane są na powstającej „siatce wiedzy”. Informacje mogą być przekazywane w dowolnej, najbardziej odpowiadającej dziecku formie. Mogą to być np. „taniec wody”, piosenka, wiersz lub praca plastyczna (jedno z dzieci przyniosło nam ulepioną z gliny i pomalowaną na niebiesko kroplę wody wielkości dłoni dziecka). 
  To wiemy o wodzie:
  –    Bez wody nie mogą żyć człowiek, zwierzęta i rośliny.
  –    W morzach i oceanach woda jest słona.
  –    W rzekach i jeziorach jest woda słodka.
  –    Kiedy topi się śnieg i lód, to powstaje woda.
  –    Zanieczyszczona rzeka niszczy życie w wodzie.
  –    Wodę trzeba oszczędzać.
  –    Brudną wodę można oczyszczać.
  –    Zamarznięta woda to lód.
  –    Kiedy jest za dużo wody, to może być powódź.
  –    Niektóre rzeczy w wodzie utoną, a inne nie.
  –    Woda może być w kranie, w rzece i w morzu, może padać jak deszcz.

Do siatki wiedzy dołączamy prace plastyczne wykonane przez dzieci na temat „Woda”.

• Tworzenie siatki pytań – „Czego chcemy się dowiedzieć?” – w siatce tej znajdują się pytania, na które poszukiwać będziemy odpowiedzi w trakcie realizacji projektu. Przykładowe pytania dzieci, które wskażą nam szczegółowy obszar zainteresowania oraz kierunek prowadzenia działań i doświadczeń badawczych:
  –    Dlaczego woda jest bardzo potrzebna w codziennym życiu człowiekowi?
  –    Do czego rośliny i zwierzęta potrzebują wody?
  –    Co to znaczy, że woda krąży w przyrodzie?
  –    Czy z każdej chmury pada deszcz?
  –    Jak możemy oszczędzać wodę?
  –    Co to jest oczyszczalnia ścieków?
  –    Dlaczego w słonej wodzie łatwiej się pływa?
  –    Co to znaczy: woda mineralna?
  –    Czy woda może być niebezpieczna?
  –    Jak woda z rzeki płynie w naszym kranie?
   
• Kącik projektowy – w miejscu przeznaczonym na kącik umieszczamy zgromadzone przedmioty związane z realizowanym tematem projektu. „Woda w przyrodzie” to temat bardzo obszerny i od pierwszego dnia daje się zauważyć wzrastającą ilość materiałów przynoszonych przez dzieci. Warto być przygotowanym na taką sytuację i zostawić nieco miejsca wokół kącika, aby – tak jak w naszym przypadku – dostawić jeszcze jeden mały stolik. Odnośnie do nazwy kącika, dzieci stwierdziły, że będziemy szukać odpowiedzi na pytania dotyczące wody w przyrodzie, więc niech nazwa kącika brzmi tak samo jak nasz projekt – „Woda w przyrodzie”. Umieszczając przedmioty w kąciku, dzieci podzieliły je na odpowiednie grupy: książki, zdjęcia, maskotki i przestrzenne prace plastyczne, kolorowanki, leki, miarki do pojemności wody. Dzieci ustawiły również w kąciku pudełeczko na wizytówki informacyjne dla rodziców o nadchodzących wydarzeniach związanych z projektem.

Etap II – realizacja projektu

• Wspólne tworzenie siatki tematycznej – siatka ta zawiera informacje już przez dzieci posiadane, pytania, na które odpowiedzi będą poszukiwały, znajdą się w niej także pytania do ekspertów, zadania do wykonania z rodzicami w domu, doświadczenia i eksperymenty oraz zadania do wykonania w trakcie wypraw terenowych.
• Wizyty ekspertów – rozmawiając z dziećmi, ustalamy, kto mógłby pomóc nam w pogłębieniu naszej wiedzy na temat wody. Zastanawiamy się, jakich ekspertów zaprosić do sali, aby wyjaśnili nam interesujące nas zagadnienia. Tata jednej z dziewczynek pracujący w sklepie AGD zapowiedział nam swoją wizytę i wyjaśnienie zasad działania pralki oraz zmywarki. Zaprosiliśmy do wystąpienia w roli eksperta przedszkolnego pana konserwatora, który podczas swojej wizyty zapozna dzieci z zasadą działania spłuczki oraz wyjaśni, dlaczego umywalka może się „zatkać”, i zademonstruje, jak odkręca się i montuje kolanko odpływu po umywalką. Możemy także zaplanować wizytę pracownika Miejskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji.
• Wycieczki i wyprawy terenowe – terminy planowanych wycieczek proponuję ustalać jak najszybciej po wyborze tematu projektu. Jeżeli jest to możliwe, można zaplanować wyjazd do Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, do oczyszczalni ścieków lub wspomnianego Miejskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji. Zapiszmy wszystkie pytania do ekspertów przed ich wizytą, a jeżeli jakieś pytania nasuną się nam podczas wizyty, zadajmy je. Ośmielajmy dzieci do zadawania pytań ekspertom, każdy ma przecież swoje spostrzeżenia. Podczas prowadzonych działań projektowych pamiętajmy o wyprawach w teren. Możemy pobierać próbki wody z kałuży, śnieg lub kawałki topniejącego na ziemi lub trawie lodu. W ogrodzie przedszkolnym możemy ustawić w różnych punktach pojemniki do mierzenia ilości opadów deszczu. W trakcie wyprawy w teren dzieci mogą w warunkach naturalnych wykonać szkic ołówkiem, np. kawałki lodu na trawie, zamarznięta kałuża, drzewo, rzeka, po której płyną kry itp. Zróbmy też dużo zdjęć z naszych działań, wszystko umieścimy później na siatce tematycznej.
• Przykłady ćwiczeń badawczych:
  –    „Poznajemy wodę” – doskonałą formą „zapoznania z wodą” są zabawy z wykorzystaniem różnorodnych przedmiotów: lejki, słomki (papierowe), gąbki, kubki jednorazowe, miski, małe butelki plastikowe, ściereczki, ręczniczki małe, pipety. Dzieci przelewają wodę w misce do butelki za pomocą kubka, lejąc wodę przez lejek, nasączają i wyciskają wodę z gąbki, ściereczki, ręcznika. Porównują ilość wody nalanej do butelki przez lejek z ilością wody wyciśniętej do butelki z gąbki lub ręcznika. Dmuchają w wodzie przez słomki, przenoszą wodę, posługując się pipetą, napełniając np. małą miseczkę. 
  –    Zabawa tropiąca „Poszukujemy wody” – wykonajmy na większym arkuszu papieru uproszczony schemat przedszkolnych pomieszczeń (zaznaczamy tylko nazwy pomieszczeń: korytarz, szatnia, sala gr. I, II, kuchnia itp.). Udajemy się z dziećmi na poszukiwanie pomieszczeń, w których może być dostęp do wody, i zaznaczamy to miejsce ustalonym wcześniej symbolem, np. dziecko rysuje trzy niebieskie krople wody (element kodowania informacji). W ten sposób zaznaczamy wszystkie miejsca w przedszkolu, w których jest dostęp do wody, oraz – jeżeli jest taka możliwość (w przypadku naszego przedszkola tak jest) – krany do poboru wody na zewnątrz budynku, którą podlewane są trawnik, łąka i ogród. Dzieci poznają sposób narysowania przedszkola w postaci schematu i odczytują położenie poszczególnych pomieszczeń (istotne jest zaznaczenie punktu wyjścia naszej wyprawy i kierunku jej przebiegu).
  –    „Filtrowanie wody” – dużą butelkę PET przecinamy w 2/3 jej wysokości i odwracamy – powstał nam duży lejek. Poprośmy pana konserwatora, aby z listewek wykonał nam podpórkę utrzymującą odwróconą butelkę. Pod odwróconą butelką umieśćmy miseczkę, do której będzie spływała przefiltrowana woda, a w butelce może znaleźć się: filtr do kawy, ziemia, wata, kawałki gazet, ostróżki z temperowanych kredek, fragmenty firanek, brudna woda z kałuży przyniesiona z wyprawy czy śnieg i lód. Możemy też przygotować celowo zabrudzoną wodę, np. z czarną farbą. Wlewamy wodę i pozostawiamy nasz filtr, dzieci z pewnością będą podchodziły i obserwowały, co się dzieje. Następny etap to wyciągnięcie wniosków z naszego badania. 
  –    Ćwiczenia do wykonania w domu z rodzicami (przykłady):
  •    Postarajcie się położyć plastelinę na wodzie tak, aby się na niej unosiła. Zróbcie zdjęcie i napiszcie, co robiliście. 
  •    Wybierzcie 5 dowolnych przedmiotów i sprawdźcie, które z nich utoną, a które utrzymają się na powierzchni wody. Zróbcie zdjęcie i opiszcie swoje doświadczenia.
  •    Narysuj i opowiedz nam o przedmiotach, które znajdują się w Twoim domu i wpływają na oszczędzanie wody.

Po każdym eksperymencie, obserwacji aktualizujemy siatkę tematyczną, umieszczając informacje, rysunki, zdjęcia z wykonanych działań. Pamiętajmy o personalizowaniu prac, aby podkreślić zaangażowanie dzieci i motywować je do dalszej aktywności poznawczej. 

Realizując tematykę projektu badawczego, istotne jest równoległe realizowanie zagadnień wynikających z miesięcznego planu pracy. 

Proponowane przykłady działań
Rozwój mowy: wypowiadanie się dzieci na temat wody i rozwiązywanie zagadek tematycznie z nią związanych, słuchanie czytanych opowiadań i wierszy oraz udzielanie odpowiedzi na pytania dotyczące ich treści. Wzbogacanie słownika czynnego: wodociąg, kanalizacja, oczyszczalnia ścieków, uzdatnianie wody, hydraulik itp. Układanie historyjek obrazkowych, opowiadanie o wędrówce wody z rzeki do kranu. Podczas prowadzenia obserwacji, ćwiczeń i badań zadawanie pytań, podejmowanie prób formułowania wniosków. Opowiadanie o miejscach, w których może znajdować się woda. Co możemy zrobić, aby oszczędzać wodę? – podawanie przykładów. Wyjaśnianie, dlaczego należy oszczędzać wodę. Wspólne oglądanie filmów edukacyjnych o wodzie i wypowiadanie się na temat ich treści. Uczestniczenie w zabawach logopedycznych. Poprawne stosowanie w mowie rzeczowników w liczbie mnogiej w dopełniaczu: rzeka – rzek; morze – mórz; rura – rur.

Pojęcia matematyczne: liczenie liczby odnalezionych ujęć wody w przedszkolu i na jego terenie podczas zabawy tropiącej; porównywanie ilości wody w różnych naczyniach podczas wykonywania ćwiczenia badawczego (przelewanie przez lejek jednej szklanki wody do naczyń o różnym kształcie – zaznaczanie na danym naczyniu poziomu wody), sprawdzanie, czy proces ten może być odwracalny – stawianie pytań i wnioskowanie; układanie schematu wodociągu zgodnie z instrukcją słowną nauczyciela: zaczynamy w lewym górnym rogu kartki, kończymy w prawym dolnym rogu (1 rura w dół, 3 rury w prawo, 2 rury w dół, 3 rury w lewo itd. – rurami mogą być wycięte prostokąty 2 cm x 4 cm). 

Muzyka i ruch: improwizacja ruchowa do muzyki z wykorzystaniem folii malarskiej lub bąbelkowej; gra na wykonanych przez dzieci instrumentach; tworzenie układu tanecznego „Rzeka i morze”. Malowanie na arkuszach A3 nt. „Życie w głębinach oceanicznych” inspirowane muzyką relaksacyjną (odgłosy mórz i oceanów). Prezentowanie odgłosów wydawanych przez delfiny, szum fal, padający deszcz, morski sztorm. Słuchanie i śpiewanie piosenki tematycznie związanej z wodą. Slalom „Górski potok” – dzieci biegną slalomem tak jak strumień, skręcając w prawo i w lewo. „Omiń kałuże” – przeskoki przez rozłożone „kałuże” (szarfy) z prawej na lewą nogę i z lewej na prawą. „Burza na morzu” – zabawa z chustą animacyjną – piłka na chuście, dzieci wachlują chustą, starając się, aby piłka nie spadła na ziemię, lub inna wersja „Rybak ucieka przed burzą” – wachlowanie chustą tak, aby piłka wpadła do otworu w środku chusty (rybak dopłynął do brzegu łodzią). 

Działalność plastyczno-konstrukcyjna: wykonanie pracy plastycznej „Morze” techniką collage z użyciem tkanin, koronek, folii, sizalu, waty, wełny, celofanu, bibuły różnego rodzaju itp. Modelowanie z dowolnych mas plastycznych kształtów ryb, muszelek, koralowców i innych mieszkańców mórz. Tworzenie z klocków rurkowych konstrukcji pod nazwą „Wodociąg” – dokładne łączenie elementów i sprawdzanie nad dużą miską, czy wodociąg jest szczelny i czy popłynie nim woda wlewana z...