Pies Plamek i psy zaprzęgowe. Rozwijanie empatii wobec zwierząt na dalekiej Północy

Przy okazji zajęć w miesiącach zimowych warto zwrócić się w kierunku niesamowitej kultury i obyczajów ludzi mieszkających w regionach Arktyki, zwierząt zamieszkujących te bezwzględne tereny i kuzynów naszego Psa Plamka, odpornych i silnych psów, takich ras jak husky, samojed czy alaskan malamute. Sanie ciągnięte przez te czworonogi służyły Eskimosom do transportu np. poczty, ekwipunku, zwierzyny czy środków medycznych. Współcześnie coraz częściej zastępuje się je skuterami śnieżnymi lub samolotami, ale nadal organizowane są zawody sportowe psich zaprzęgów.

Psy zaprzęgowe to niezwykłe zwierzęta, które wykonują swoje zadanie ze względu na wyjątkową relację z człowiekiem. Są wytrzymałe na warunki pogodowe i są w stanie biec po śniegu lub lodzie nawet kilkadziesiąt kilometrów w ciągu doby na bardzo wytrzymałych łapach. Są inteligentne, skore do wykonywania zadań i na tyle silne, by przebiegać długie dystanse w ujemnej temperaturze. Nasze domowe psiaki spożywają ok. 1500–1700 kalorii dziennie, tymczasem psy zaprzęgowe potrzebują aż 10 000 kalorii!

Na Arktyce żyje wiele niezwykłych zwierząt: niedźwiedzie polarne, foki czy renifery. Ich otoczenie jest białe, pełne lodowych gór i kier. Eskimosi, nazywani przez siebie Inuitami, nauczyli się żyć w krainie, w której nie ma warzyw i owoców, zachowując niespotykane zdrowie i odporność. Nie znają trawy i beztroskich kąpieli w morzu w czasie wakacji. Potrafią wybudować igloo, łowić ryby przez przerębel i podróżować wiele kilometrów w takim zimnie, jakiego my w Polsce nie doświadczamy. Jest to jedna z niewielu kultur, które doskonale radzą sobie bez współczesnych zdobyczy cywilizacji. Czy dzieci wyobrażają sobie życie bez warzyw i owoców? Bez telefonów, telewizorów i komputerów, słodyczy i fast foodów?
 

Grupy wiekowe: starsze przedszkolaki

Temat: niezwykły świat Eskimosów i psów zaprzęgowych

Cel ogólny zajęć

Wsparcie całościowego rozwoju podczas aktywności związanej z poznawaniem kultury Eskimosów, zwierząt zamieszkujących obszar arktyczny i subarktyczny oraz psów zaprzęgowych

Cele operacyjne: doświadczenia w obszarach rozwojowych

Poznawczy obszar rozwoju. Dziecko: poznaje zwierzęta zamieszkujące Arktykę, poznaje kulturę Eskimosów/Inuitów, poznaje psy zaprzęgowe, uważnie słucha, stosuje nowe słowa, takie jak Inuita, Eskimos, Arktyka, igloo, niedźwiedź polarny, renifer, karibu, foka, psi zaprzęg, husky, sfora, kra lodowa, nazywa poprawnie przedmioty i zjawiska, odpowiada na pytania na temat wysłuchanego wiersza, porównuje, wskazuje cechy wspólne i różnice, uzasadnia swój wybór, analizuje i wyciąga wnioski, rozwiązuje problemy, układa puzzle, układa w logiczny ciąg przyczynowo-skutkowy historyjki obrazkowe, zapamiętuje sposób ćwiczenia na torze przeszkód, nazywa różne faktury sensoryczne, odtwarza z pamięci kolejność ułożonych ilustracji, odtwarza z pamięci nowe nazwy figur do gimnastyki z elementami jogi, wykonuje pracę plastyczno-techniczną w sposób kreatywny. Emocjonalny obszar rozwoju. Dziecko: POLECAMY okazuje troskę o los zwierząt mieszkających na Arktyce, wyraża empatię wobec psów zaprzęgowych i ich pracy, okazuje życzliwość dzieciom, z którymi współpracuje w zespole, uspokaja się i relaksuje po wysiłku, okazuje cierpliwość przed wykonaniem zadania w odpowiedniej kolejności, wyraża entuzjazm podczas ćwiczeń ruchowych, wyraża ekspresję emocjonalną podczas pracy plastyczno-technicznej. Społeczny obszar rozwoju. Dziecko: naśladuje zachowania społeczne nauczyciela, współpracuje w grupie w trakcie układania igloo i budy z ciał, wspiera rówieśników we wspólnych zadaniach, dba o jak najlepsze wykonanie zadania w zespole jako członek współodpowiedzialny za wynik, ćwiczy, dbając o przestrzeganie zasad fair play, wyraża troskę o innych podczas zachowywania ciszy w czasie ćwiczeń relaksacyjnych i oddechowych. Fizyczny obszar rozwoju. Dziecko: wykonuje zadania motoryki małej i ruchy precyzyjne, naśladuje ruchy i ćwiczenia wykonywane przez nauczyciela z zakresu motoryki dużej i małej, orientuje się w obszarze własnego ciała i podczas zadania układania igloo i budy z ciał dzieci na dywanie, tańczy, utrzymuje wybraną pozycję ciała w bezruchu i w równowadze, chodzi w skoordynowany sposób z drugim dzieckiem w kole hula-hoop, przechodzi tor przeszkód za pomocą dwóch kartek, rozpoznaje w dłoniach różne faktury, oddycha miarowo, celowo wydłużając kolejne wdechy i wydechy, używa kleju zgodnie z zastosowaniem, drze krepę, folię aluminiową, watę i gazety na mniejsze elementy

Metody i techniki:

taniec, zabawa ruchowa, pogadanka, dyskusja, prezentacja, samodzielna interpretacja dzieła, burza mózgów, zabawa naśladowcza, układanie wzorów z ciał, puzzle, historyjki obrazkowe, tor przeszkód, ćwiczenia sensoryczne, ćwiczenia pamięciowe, gimnastyka z elementami jogi dla dzieci, dopasowywanie,  ćwiczenia oddechowe, relaksacja, praca plastyczno-techniczna

Narzędzia, materiały:

utwór z Krainy Lodu pt. Winter Waltz, białe kartki,  wiersz M. Litwinow-Cieślewicz pt. Arktyka, ilustracje lub zdjęcia prezentujące wymienione w wierszu elementy, zwierzęta i bohaterów oraz kilka więcej, np. zdjęcia igloo, Eskimosa, sań, psiego zaprzęgu ciągnącego sanie po lodzie, Eskimosa łowiącego ryby w przerębli, krajobrazu arktycznego, eskimoskich dzieci w futrach, psów ras husky i samojed, bałwana, sanek itp., duże ilustracje lub zdjęcia igloo i psiej budy, ilustracje lub zdjęcia różnych psich zaprzęgów, od tych z małymi saniami i jednym bądź dwoma psami po te duże z kilkunastoma osobnikami, cztery ilustracje, które tworzą spójną historię i ciąg przyczynowo-skutkowy pokazujący psi zaprzęg, np. Eskimos podchodzi do sań i zapina psy, Eskimos jedzie saniami z psami, dojeżdżają w wybrane miejsce i Eskimos buduje igloo, a psy układają się do snu, składane hula-hoopy (po jednej sztuce na parę dzieci), smycze (lub skakanki, lub gumy gimnastyczne o długości 1,5 m) po jednej sztuce na dwoje dzieci, pluszowy miś, ok. pięciu wysp sensorycznych (lub coś, co je zastąpi, np. folia bąbelkowa, folia aluminiowa, groch w zamkniętym worku foliowym, wycieraczka i kawałek koca), apaszka, pudełko na narzędzia lub guziki – takie, w którym jest ok. 10 małych przegródek (lub stwórz własne z pudełek po zapałkach), a w przegródkach: naklejki w kształcie śnieżynek, naklejki w kształcie gwiazdek, miękkie białe pomponiki, kawałki białego rzepu, białe guziczki, groch, suche nasiona dyni, makaron świderki, szklane kulki i błękitne koraliki (zmodyfikuj zawartość pudełka według własnych zasobów),  dzwonki koshi lub nagranie dzwonków koshi i przenośny głośnik, kleje, biała krepa, folia aluminiowa, wata i szare gazety

Przebieg zajęć

1. Zabawa powitalna – „Polarne misie”.
   Przywitaj się z dziećmi i Psem Plamkiem. Zaproś dzieci do tańca misiów polarnych. Proponuję utwór z Krainy Lodu pt. Winter Waltz – ma zimowy charakter i jest bardzo taneczny. 
   
   Zaczaruj dzieci tak, aby zamieniły się w niedźwiedzie polarne – chodzą leniwie na czterech łapach w rytm muzyki. Zrób pauzę – wszystkie misie zastygają w bezruchu i nasłuchują. Kiedy znów wybrzmiewa muzyka, misie polarne tańczą na dwóch tylnych łapach. Podczas pauzy znowu zastygają w bezruchu. Na dźwięk muzyki dobierają się w pary i tańczą jak dwa niedźwiedzie. Pauza i bezruch, podczas którego rozłóż dużo białych kartek na dywanie. Na dźwięk muzyki niedźwiedzie tańczą, ale na krach lodowych (białych kartkach). 
   
   Kontynuuj zabawę podczas dwóch, trzech odtworzeń utworu (jest dość krótki). Jako nauczyciel uczestnicz w zabawie lub prezentuj wykonanie niedźwiedzich ruchów i tańca.
    
2. Czy znacie arktyczne zwierzęta? 
   Zapytaj dzieci o zwierzęta zamieszkujące Arktykę. Czy wiedzą, gdzie to jest? Jaka panuje tam pogoda i temperatura? Czy słyszały kiedyś o reniferach, niedźwiedziach polarnych, fokach, Eskimosach, Inuitach, igloo i psach zaprzęgowych? Psy zaprzęgowe – to znaczy jakie? Czy ciągną tylko sanie? Czy każdy pies może być psem zaprzęgowym? Dlaczego nie? Dlaczego ludzie na dalekiej, mroźnej Północy przemieszczają się na zaprzęgach, a nie np. rowerem lub samochodem? 
    
3. Wspólne wysłuchanie wiersza pt. Arktyka.

Słyszałyście, dzieci drogie,
O krainie w pełnym mrozie?
Śniegu tam jest pod dostatkiem,
Wiosną, zimą, nawet latem.
Nie brakuje tam też lodu,
Wy nie znacie tego chłodu.
Chociaż drzewa tam nie rosną,
Ni jesienią, ani wiosną,
Żyją tam zwierzęta silne,
Które lubią mieszkać w zimnie.
Misie białe i polarne
Renifery, foki stadne.
Ludzie też tam zamieszkują,
Igloo w lodzie swe budują.
Eskimosi, dzieci drogie,
To są ludzie, co się zowie!
To spod lodu rybkę złowią,
Na surowo zjeść ją mogą.
To pojadą psim zaprzęgiem
Na swych saniach,
gdzie wzrok niesie.
Choć bałwana lubisz lepić
I na sanki wyjść do dzieci,
Jest tam inny rodzaj zimy,
A my lato tak lubimy!

Przeczytaj lub wyrecytuj wiersz jeden raz. Przygotuj ilustracje lub zdjęcia prezentujące wymienione w wierszu elementy, zwierzęta i bohaterów oraz kilka więcej, np. zdjęcia igloo, Eskimosa, sań, psiego zaprzęgu ciągnącego sanie po lodzie, Eskimosa łowiącego ryby w przerębli, krajobrazu arktycznego, eskimoskich dzieci w futrach, psów ras husky i samojed, bałwana, sanek itp. Poproś dzieci, aby wskazały zdjęcia prezentujące to, co pojawiło się w wierszu. W razie potrzeby przeczytaj lub wyrecytuj wiersz jeszcze raz.

4. Omówienie wiersza.

• Jaka jest pogoda w opisywanej krainie?
• Czy ta pogoda przypomina jedną z naszych pór roku?
• Czego najwięcej jest na Arktyce?
• Jakie zwierzęta pojawiły się w wierszu?
• Jak nazywają się ludzie mieszkający na dalekiej Północy?
• Czym zajmują się Eskimosi?
• Jak nazywa się dom Eskimosów?
• Co to jest psi zaprzęg?
• Co ciągną psy w zaprzęgu?
• Po co Eskimosom psi zaprzęg?
• Czy dzieci też chciałyby mieszkać w tak zimnej krainie? 

5. Zabawa ruchowa – „Igloo z dzieci”.
   Podziel grupę na dwa lub kilka zespołów. Pokaż dzieciom duże zdjęcie igloo i omów jego budowę. Następnie pokaż zdjęcie psiej budy. Zwróćcie z dziećmi uwagę na to, co różni obie konstrukcje, i poszukajcie cech wspólnych. Poproś maluchy, aby wyobraziły sobie, że dywan to kartka, a dzieci muszą ze swoich ciał stworzyć budę (jedna grupa) i igloo (druga grupa). Jeżeli miałoby to sprawić trudność, pokaż wykonanie zadania za pomocą patyczków, liczmanów lub puchatych drucików. Zrób zdjęcia i poproś grupy, aby zamieniły się zadaniami. Ponownie zrób zdjęcia. Zaprezentuj je na tablicy multimedialnej (lub w inny sposób) i porozmawiajcie o pracy. 
   
   Podczas wykonywania zadania Pies Plamek może się przechadzać i oceniać pomysły. Na zakończenie porozmawiajcie o tym (w tym również Wasz czworonożny bohater), w którym domku mieszkałoby mu się lepiej i dlaczego. 
    
6. Układanie puzzli o psim zaprzęgu.
   Opowiedz dzieciom o psim zaprzęgu: czym jest i jak wygląda (zaprezentuj kilka zdjęć zaprzęgu, w którym jest od jednego do kilkunastu psów, z małymi i dużymi saniami). Psy są uczone do ciągnięcia sań od pierwszych miesięcy życia. Każdy pies ma swoje miejsce w zaprzęgu. Jeżeli uczymy go biegu po danej stronie, on już zawsze powinien tam biegać. Podobnie jest z miejscem z przodu lub z tyłu. Psy, które to robią, są silne, wytrzymałe na chłody i uwielbiają biegać. Pokonują nawet kilkanaście kilometrów dziennie i poruszają się z prędkością samochodu jadącego przez miasto (30–50 km/h). 
   
   Przygotuj cztery ilustracje, które tworzą spójną historię i ciąg przyczynowo-skutkowy pokazujący psi zaprzęg, np. Eskimos podchodzi do sań i zapina psy, Eskimos jedzie saniami z psami, dojeżdżają w wybrane miejsce i Eskimos buduje igloo, a psy układają się do snu. Potnij je na kilka części tak, aby tworzyły puzzle. Pies Plamek wybiera zestawy i rozdaje je dzieciom w grupach. Grup jest tyle, ile ilustracji w historii (np. cztery elementy = cztery grupy). 
   
   Po ułożeniu puzzli poproś wszystkich o próbę znalezienia ciągu logicznego. Pies Plamek ocenia zadanie.
    
7. Zabawa ruchowa – „Ścieżka w Lodowej Krainie”.
   Porozmawiaj z dziećmi o poprzednim zadaniu. Dlaczego Eskimosi przemieszczają się po lodowych ostępach psimi zaprzęgami? Auta czy rowery nie sprawdziłyby się w tak zimnym miejscu. Zwróć uwagę na ciężar pracy zwierząt. Wykonują ją w ekstremalnych warunkach pogodowych, biegają na swoich wytrzymałych na zimno łapach, sypiają na mrozie, w śniegu, i świetnie radzą sobie z wysiłkiem. Czy gdyby nie człowiek, wykonywałyby takie zadania? Oczywiście nie. Pozwalają się wychowywać i szkolić, a później mu pomagają. 
   
   Praca psa zaprzęgowego wymaga nie lada koordynacji i współpracy! Zwierzęta polegają na sobie nawzajem, jak i na całej sforze. Spróbujcie sami!
   
   Podziel dzieci na zespoły dwuosobowe i każdej parze wręcz osiem elementów koła hula-hoop. Poproś, aby razem złożyły przyrząd. Zwróć uwagę, że...