Zaproszenia leśne Odkrywanie przyrody poprzez zmysły i emocje

Propozycje i przykłady terapeutycznych „zaproszeń leśnych”1

Las nieustannie zaprasza dzieci do odwiedzenia jego bogatych, gościnnych progów. Odkrycie różnego rodzaju zaproszeń leśnych jest proste i łatwe. Mech „zachęca”, by go dotknąć, pogłaskać, zwalone drzewo „proponuje” odpoczynek i chwilową zadumę, a biała brzoza „prosi”, by się do niej przytulić.

Termin „zaproszenie leśne” nie oznacza zaproszenia na typowe zajęcia terapeutyczne do lasu i związane z nimi wykonywanie zadań i ćwiczeń terapeutycznych w lesie. W przypadku tego szczególnego rodzaju terapii nie skupiamy się bowiem na określonych rezultatach. Zamiast koncentrować się na tym, aby pobyt w lesie przebiegał zgodnie z założeniami, należy po prostu wejść z dziećmi na wyznaczony leśny szlak, zrelaksować się i pozwolić, aby las pomógł im odnaleźć drogę do tajemniczych światów, niezwykłych odkryć i niecodziennych zabaw. A potem – subtelnie, nie zakłócając panującej w lesie harmonii, współuczestniczyć w „leśnej kąpieli”, nie nakazując, co dzieci powinny zobaczyć i odczuć, tylko kierując, w którą stronę powinny patrzeć, by odczuć las na swoim ciele i wewnątrz ciała.

Zwolennicy terapii lasem uporządkowali wszystkie „zaproszenia leśne” według starożytnej filozofii czterech żywiołów: ziemi, powietrza, ognia i wody. Wyraźnie przy tym zaznaczyli, iż zaproszenia do żywiołu ognia dotyczą przede wszystkim rozpalania i podsycania ognia relacji ze światem przyrody, a nie pracy z płomieniami.

Opisane w dalszej części publikacji przykłady „leśnych zaproszeń” łączą żywioły i związane z nimi dominujące zmysły. Terapeuta może z nich skorzystać podczas „leśnych kąpieli” z dziećmi o każdej porze roku i tak często, na ile pozwolą mu czas i chęci.

Zaproszenia od żywiołu ziemi

• Spacer na boso (dotyk)
  Przy dobrej pogodzie, na gładkim, piaszczystym szlaku, miękkiej ściółce lub ścieżce porośniętej puszystym, gąbczastym mchem dzieci mogą spacerować boso. Mają wówczas możliwość bezpośredniego kontaktu z prądami ziemi, niezbędnymi dla dobrego samopoczucia. Bogate unerwienie stóp sprawia, że dobroczynny wpływ tych prądów obejmuje całe ciało.
• Kontakt z leśną glebą (dotyk, wzrok, węch, smak)
  Uczestnicy zajęć biorą do ręki garść leśnej gleby i wyobrażają sobie, że ta gleba do nich przemawia. Starają się usłyszeć głos trzymanej w ręce ziemi. Sprawdzają jej konsystencję, wilgotność, przekładają z ręki do ręki, wąchają, obserwują, czy między drobinkami gleby znalazły się jakieś leśne żyjątka. Przywołują wspomnienia kojarzące się im z trzymaną garstką ziemi (niekoniecznie związane z lasem). Przypatrują się leśnej glebie z bardzo bliskiej odległości (mogą wykorzystać lupy). Chętni mogą delikatnie posmakować trzymanej w garści gleby. Na koniec dzieci dzielą się wrażeniami: Co zauważyły? Jaki smak ma leśna gleba? Czym pachnie i co im ten zapach przypomina? Co mogą dzieci zaoferować dla lasu – w zamian za tak bogate doświadczenia z jego glebą?
• Ściółka leśna (wzrok, węch, dotyk)
  Uczestnicy zajęć stąpają po wybranym odcinku ściółki leśnej najpierw delikatnie, potem coraz mocniej naciskając na nią stopami. Mogą zdjąć buty i przejść się po ściółce bosymi stopami. Następnie należy zaproponować dzieciom, by przyjrzały się ściółce z bliska, zbadały ją czworakując i wykorzystując lupy. Potem warto zaproponować dzieciom sprawdzenie, z czego składa się leśna ściółka i jak ułożone są jej elementy, jak pachnie leśna ściółka, jak grubą warstwę stanowi, co w niej rośnie, kto zamieszkuje ściółkę, co jest pod ściółką. Ani deszczowa pogoda, ani śnieg nie powinny stanowić przeszkody w skorzystaniu z zaproszenia do leśnej ściółki. Wystarczy zabezpieczyć się w odpowiednie do pogody kombinezony, płaszcze przeciwdeszczowe i ewentualnie cienkie materacyki piankowe.
• Przyjaźń z leśnym kamieniem (czucie wyobrażeniowe, dotyk, wzrok, węch, propriocepcja)
  Aby skorzystać z tego zaproszenia, należy znaleźć w lesie takie miejsce, w którym jest dużo kamieni, np. w pobliżu źródła wody. Uczestnicy zajęć przechadzają się po tym miejscu, starając się znaleźć taki kamień, który z jakiegoś powodu przyciągnie ich uwagę. I już samo odnalezienie takiego kamienia jest potwierdzeniem na skorzystanie z tego leśnego zaproszenia. 
  Następnie, trzymając kamień w ręku, należy przyjrzeć mu się uważnie, a potem zamknąć oczy i kontynuować eksplorację kamienia tylko dotykiem. Dlaczego ten kamień jest wyjątkowy? Jak mógł znaleźć się dokładnie w tym miejscu? Co w tym czasie mogło dziać się w lesie? Jaką historię mógłby opowiedzieć ludziom ten kamień? Uczestnicy zajęć mogą podzielić się swoimi wrażeniami wynikającymi z...